Özet:
Evlerimizde çeşitli faaliyetler sonucu oluşturabileceğimiz, tehlikeli ve zararlı atık olmayan her türlü katı atık evsel katı atık sınıfına girmektedir. Evsel katı atıkların bileşimi; %33’ü geri kazanılabilir atık, %26 diğer atıklar ve %41’i kompostlaştırılabilen organik atıklardan oluşmaktadır. Geri kazanımı mümkün olan evsel atıklar her ilde belediye çalışanları tarafından toplanmakta, taşınmakta ve uygun şekilde bertaraf edilmektedir. Peki çevre sağlığını korumak için yapılan bu faaliyetlerin, her bir evresinde görev alan çalışanlar ne derece sağlıklı ve güvenli şartlarda çalışıyorlar? Çalışma hayatlarında ne gibi tehlikeler ve meslek hastalıklarıyla karşı karşıya geliyorlar? Bu çalışmada; evlerimizde oluşturduğumuz katı atıkları toplama, taşıma ve bertarafı iş kolunda çalışanların sağlığı ve iş ortamlarının güvenlik şartları incelenip, mevcut düzenin ne derece güvenli olduğu incelenmiştir. Toplum ve çevre sağlığının korunması kaygısı ile ülkelerin oluşturduğu çevre politikaları ve atık yönetim planları doğrultusunda atık toplama ve bertarafı iş kolu faaliyet göstermeye başlamıştır. Teknolojik gelişmelerin de etkisi ile atık bertaraf tesisleri atıkları etkisiz hale getirirken, ülkelere de enerji üretimi ile gelir sağlamaktadır. Diğer yandan; bu sektörde çalışanlar, hammadde olarak kullanılan atıklar ile sürekli temas halinde olmaları sebebiyle çeşitli tehlike ve risklere maruz kalmaktadırlar. Faaliyet kolunda, iş sağlığı ve güvenliği alanında ne tür risklerin olduğu, toplum sağlığı için çalışanların kendi sağlıklarının ne derecede etkilendiği ile ilgili bir araştırma yapılması amaçlanmıştır. Veriler; iş kolunun ülkemizdeki ve yurt dışındaki uygulamaları araştırılıp, literatür taraması şeklinde ilgili kurumlar tarafından yayınlanmış olan istatistiksel bilgiler, yönetmelikler incelenmiş ve bu bilgiler ışığında Türkiye’de uygulanabilecek iyileştirmeler belirlenmiştir. Çalışanların birebir temas halinde olduğu atık toplama, taşıma ve bertaraf tesislerinde iş sağlığı ve güvenliğinin olumsuz yönde etkilendiği belirlenmiştir. Bunun sonucunda; çalışanların birebir atık ile temas halinde olmadığı, otomasyona dayalı toplama, taşıma ve bertaraf işlemlerinin yapıldığı ve bu doğrultuda çalışan sayısının azaltıldığı sistemlerin kullanılması gerekmektedir. Evsel katı atık bertarafından sorumlu kuruluşların; atık bertarafının ilk adımı olan atık oluşumunun azaltılması ve sonrasında atığı kaynağında ayırma konularında atık üreticilerini bilinçlendirmeye yönelik proje ve tanıtımlar yapması gerektiği belirlenmiştir. Bunun sonucunda; yerel televizyonlarda, halk eğitim merkezlerinde ve okullarda ders olarak toplum ve çevre sağlığı, atık yönetimi (bileşenine göre ayırma ve toplama) şeklinde bilinçlendirme faaliyetlerinin yapılması gerekmektedir.
