Abstract:
Uluslararası deniz ticaretinin en önemli düğüm noktalarından biri olan İstanbul, tarihinin başlangıcından itibaren Asya ve Avrupa’yı coğrafik ve kültürel yönlerden bağlamaktadır. Küreselleşmenin artmasıyla birlikte, ülkeler arasında artan uluslararası ticaret uluslararası kanal ve boğazların önemini arttırmıştır. Ekonomik ve sosyal yönden zor bir proje olan Kanal İstanbul, alternatif bir rota inşa etmeyi amaçlamaktadır. Kanal İstanbul Projesi, mühendislik zorluklarının dışında siyasi, ekonomik, ekolojik ve enerji hatları gibi çok boyutlu olarak incelenmek zorundadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin uluslararası ticarette elde edebileceği kazanımlar ve olası tehditler Süveyş ve Panama örneklerinde kıyaslanarak; Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin hukuki yönleri hesaba katılarak SWOT analizi ile incelenmiştir. Proje hakkında resmi tanıtımlar dışında hiçbir bilgi olmamasına rağmen yapılan SWOT analizi ile üç önemli sonuca ulaşılmıştır: (1) İstanbul Boğazı için yürürlükte olan Amerikan doları tabanlı transit geçit sistemi Kanal İstanbul Projesi için altın tabanlı sistemle değiştirilse, İstanbul’un geçiş sisteminden elde edeceği gelir önemli ölçüde artarak şu anda dünya lideri olan Süveyş sistemini geçecektir. (2) Projenin kırılgan noktalarından biri ise bir mesafe avantajını sağlayamaması, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve Rusya Federasyonu ile olası anlaşmazlıklardır. (3) İstanbul Kanalı yoluyla taşınacak olan yakıt miktarının artması halinde bu durum Türkiye’nin 2020 yılında kuzey-güney boru hatları aracılığıyla enerji transferinde ticaret merkezi olma hedefi ile çelişmektedir. Sonuç olarak, bu çalışma Kanal İstanbul projesinin önemini ve bahsi geçen risklerin altını çizmektedir. Uluslararası deniz ticaretine dair daha fazla veri sağlanması, Türkiye’nin bu projede ortaya koyduğu hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediği ve dolasıyla bu çalışmanın geçerliliğini gösterecektir
