Özet:
Bu araştırmanın amacı ebeveynlerin bakış açısından otizmli çocukların fiziksel aktiviteye katılımlarını etkileyen faktörleri incelemektir. Araştırmaya, İzmit’te bir Özel Eğitim Uygulama Merkezi’nde eğitim alan yaşları 7-14 arasında değişen 15 otizmli çocuğun ebeveyni ile 1 otizmli çocuğun yaşam koçu katılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden odak grup görüşmesi kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış soruların kullanıldığı görüşmeler üç odak grup üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri, tematik analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Bronfenbrenner’ın sosyoekolojik kuramını temelinde araştırmada “otizmli çocukların gelişimsel özellikleri”, “aile, mahalle, okul üçgeninde çocuğun fiziksel aktiviteye katılımı”, “aile, mahalle, okul üçgeninde fiziksel aktiviteye katılım olanakları” ve “fiziksel aktiviteye katılımı etkileyen kurumsal politikalar” başlıklı iç içe geçmiş katmanları temsilen dört ana tema elde edilmiştir. Katmanların merkezinde yer alan yer alan ilk tema “Otizmli çocukların gelişimsel özellikleri” hareket becerilerindeki yetersizliğe işaret etmekte, otizme eşlik eden takıntılı davranışların, sosyal iletişim becerilerindeki yetersizliğin ve motivasyon eksikliğinin fiziksel aktiviteye katılıma engel olduğunu ortaya koymaktadır. İkinci katmanda yer alan “Aile, mahalle, okul üçgeninde çocuğun fiziksel aktiviteye katılımı” teması kapsamında ebeveynlerin evde diğer çocukları ile işbirliği yaparak otizmli çocuğu aktif tutmak ve sosyal ortamdaki yalnızlıklarını telafi etmek için yoğun çaba gösterdiklerini ortaya koymaktadır. Ebeveynler çocuğun evde fiziksel olarak aktif olmasını desteklemelerine rağmen, araştırma sonuçları çocukların serbest zamanlarının çoğunu evde ve hareketsiz bir şekilde yalnız geçirdiğini göstermektedir. Okul bağlamında fiziksel aktiviteye katılımları teması altında “beden eğitimi” ve “teneffüs” olmak üzere iki alt temaya ulaşılmıştır. Fiziksel ortamın yetersiz oluşu, materyal eksikliği, programın yetersiz olması ve öğretmen yaklaşımları beden eğitimine katılımı engelleyen unsurlar olarak bulunmuştur. Teneffüs saatleri okulda fiziksel aktiviteye katılım fırsatı olarak görülse de, materyal ve fiziksel ortam eksikliği, öğretmenlerin eşlik etmeyişleri nedeniyle otizmli çocuklar için yararlı olamamaktadır. Mahallede fiziksel aktiviteye katılım, oyun kavramından yola çıkılarak; “büyüklerle oyun”, “arkadaşlarla oyun” ve “yalnız oyun” temalarıyla ifade edilmiştir. Araştırma sonuçları otizmli çocukların arkadaşlarıyla oyun kurmadaki sınırlılıklarına ve olumsuz akran tutumlarına işaret etmektedir. Mahallede de evde olduğu gibi yalnız oyuna yönelimli oldukları, diğerleri ile etkileşimlerinde ise daha çok kendilerinden büyük çocuklarla oynamayı tercih ettikleri saptanmıştır. Üçüncü katmanı oluşturan “Aile, mahalle, okul üçgeninde “maddi olanaklar, ulaşım, uzman personel, fiziksel ortam ve materyal” fiziksel aktiviteye katılımı engelleyen etmenler olarak ön plana çıkmaktadır. Son olarak en dıştaki katman aile, okul ve mahallede fiziksel aktivite olanaklarının üniversiteler, bakanlıklar ve belediyelerle ilişkisini ele almaktadır. Araştırma sonucunda bu kurumların otizmli çocukların fiziksel aktiviteye katılımını en üst dereceye çıkaracak önlemlerin alınması konusunda gerekli yapılanmayı gerçekleştirmeleri önerilmektedir.
